عوامل موثر در نامگذاری کوهای ایران را میتوان به چند دسته تقسیم کرد :

1-      رنگ : به طور تقریبی از اسم  رنگها در نامگذاری  کوههای ایران استفاده شده است . به تصورنخستین کسانی که کوهها را نامگذاری  کرده اند شباهتی بین آنکوه و رنگیکه کوه راباآن می خواندند وجود داشته است مثلا ، برفی که روی کوهها است و مدت زیادی روی آن میماند، آنرا سفید میکند. در ایران  70 کوه وجود دارد که نام آنها فقط سفید است و این به غیر از کوه هایی است که پیشوند یا پسوند سفید دارند مانند  :  سفید خانی ، سفید چشمه ، کمر سفید یا سنگ سفید . از سوی دیگر نام تمام کوهها فارسی نیست . تعداد زیادی از کوههای ایران نام ترکی دارند مانند : آق بلاغ ،آق تپه ،آق داش ،آق داغ ،آق دربند وآق مزار و... ( سفید در فرهنگ زبان ترکی ؛ آق ؛ گفته میشود ) کوهها اگر از زاویه پشت به نور دیده شود و یا از مواد و یا سنگهایی سیاه رنگ شده باشند سیاه به نظر میرسند  . 32 کوه به اسم سیاه کوه در ایران وجود دارد و 68 کوه با پیشوند سیاه که مهمترین انها عبارتند از : سیاه بند ، سیاه گوگ ، سیاه خانی ، سیاه تخت ، سیاه پال ، و سیاه کمان و...نام رنگهای دیگر چون سبز ، زرد ؛ قرمز نیز به بسیاری از کوهها اطلاق میشود . نام زرد به دلیل رگه ها ی آهکی زرد رنگ ، قرمز به دلیل وجود خاک  رس و نام سبز به دلیل پوشش گیاهی به کوهها داده شده است .

2-     عدد : گروه دوم ترکیب عدد یا اسامی کوها است به ویزه اعدادی که حالت تقدس دارند مانند : چهار ( یال چهار پالون ) هفت ( هفت سران لار ، هفت خوانی ، هفت تنان ) چهل ( چهل تن ، چهل نابالغان ، چهل چشمه ، چهل دختر ، چهل خشت ، چهل شهیدان ) هفتاد ( هفتاد قله ) و...

3-   جنس : وجود سنگ آهن ، شیشه ، گچ ، نمک ، سنگ سفید ، سنگ سیاه ، نقره ، فیروزه و کانی های گونا گون کوههایی به همین نام به وجود آورده است  .در ایران  18  کوه به نام گچ و77 کوه نمکی داریم .

4-   جانوران : از نام جانوران هم در اسم گذاریها استفاده شده است ، مثل کرکس ، خرسان ، شیرکوه گرگ ، پلنگ کوه ، خرگوشان ، کفتار کوه ، اشتران کوه ، گاو چال ، مار کوه ، میش چال تخت خرس و...

5-   گیاهان : بعضی از کوهها به دلیل نزدیکی به مزارع یا محل کاشت محصولی خواص نامگذاری شده اند ، مانند : دشت الو ، دره انجیر و بادامستان . وجود گلهای زرد ، درخت سنجد و گیاه گونه  نامهای کوه گل زرد ، کوه چشمه سنجد ، و گردنه گون پشته ، را به وجود آورده است .

6-    مکانهای مذهبی: وجود مقبره بسیاری از امامزاده ها یا اشخاص مذهبی در دامنه کوهها دلیلی برای نامیدن آنکوه ها به نام آن اشخاص بوده است . کوههای امامز اده عبداله ، امامزاده قاسم ، ابوذر ، امامزاده هاشم از این جمله اند . کوههایی نیز بر مبنای اعتقادات مذهبی نامگذاری شده اند مانند  ( الله اکبر والله داغ ) .

7-   شخصیتهای تاریخی وافسانه ای : نامگذاری ، کوههای تخت سلیمان ، بلقیس ، و کوههایی که نامی از قهرمانان افسانه ای چون رستم دارند نیز با الهام گرفتن از شخصیتهای تاریخی افسانه ای صورت گرفته.است مانند ،مناطق تخت سلیمان در البرز و بیژن درکوه دنا وچک چک دراستان یزد .

به طور مثال برخی از نامگذاریها از اینقرارند :

آتشگاه  : این کوه ( 1670 ) متر از سطح دریا در اصفهان قرا ردارد . این کوه در زمان ساسانیان محل آتشکده بوده است . (جغرافیای استان اصفهان ، ضمیمه جغرافیای ایران)

آلما بلاغ : واژه ای به زبان ترکی است و به معنای چشمه سیب در الوند همدان . ( قله های الوند )

آویدر  :  این کوه درجنوب غربی شهر سنندج قرار دارد .چشمه های آب صاف در کمر کوه جاری است و از آب این کوه آسیابهای زیادی در دره آبیدر دایر است . واژه آبیدر در اصل ((آویدر )) بوده که (( آو )) در اصتلاح زبان کردی به معنی مخفف آب است . بنا بر این لفظ آویدر به معنی کوه با آب است . (تحفه ناصری )

اخلومد : دره ای در نزدیکی مشهد است . و روایت است که از نام یکی از سرداران حمله اعراب به نام خالد گرفته شده است که مامور فتح این دره بوده است . مردم این دره هرگاه سربازان خالد را میدیدند فریاد میزدند خالد امد و به تدریج اسم این دره به اخلومد تبدیل شد . (به نقل از عباس جعفری)

البرز : در پهلوی ، (هربرز ، هربورس ، و در اوستا ، هره برزئی تیو یا هارابرزایتی ) نامیده شده است . این اسم مرکب از دوجزء ( هر) به معنی کوه و( برز) به معنی بالا ، بلند و بزرگ و در مجموع به معنی کوه بلند ، کوه مرتفع و کوه بزرگ است . ( فرهنگ دهخدا و معین )

الموت : قله الموت را به سبب ارتفاعی که دارد ((اله موت )) گفتند یعنی عقاب آشیان ، زیرا  ((اله )) به معنی عقاب و ((اموت )) به معنی اشیان است و چون عقاب در جاهای بلند آشیان میکند ، آن قله را به این نام خوانده اند و به مرور زمان  ((الموت)) شده است . (لغت نامه دهخدا )

الوند : واقع در جنوب غربی همدان است.  گفته شده الوند در اصل ( اروند)بوده که به تدریج تعغیر یافته. الوند از (ال ) و پسوند (وند ) تشکیل شده که (وند ) به معنی مکان ، جا و ( ال) به معنی تندی و سربالایی زیاد میباشد .بنابراین الوند به معنای جایی که سربالایی تند و بسیار دارد . (گویند شخصی در این کوه آرمیده است که نام او اروند بوده ،به همین سبب کوه را به نام او خوانده اند . (برفراز قله های الوندو برهان قاطع )

بز قوش : این کوه درجنوب کوهستان سبلان واقع شده است و حدود 120کیلومتر طول و 45 کیلومتر عرض دارد . چون رشته کوه مزبور به شکل گوش بز است انرا بز قوش نامیدهاند .(اردبیل شهر مقدس )

بیستون : در پارسی باستان (بغستان) تلفظ میشد که مرکب از دو جزء((بغ )) و ((ستان )) بوده است و به معنی پرستش خدا میباشد چون ایرانیان فراز کوهها را برای پرستش خدا مناسب تر میدانستند ، این کوه مرتفع را جایگاه نیایش خدا نامیدند .(نام مکانهای جغرافیایی در بستر زمان) 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: